• Post author:
  • Post last modified:23 czerwca, 2022
  • Post category:Japonia
  • Post comments:0 Komentarzy

Malownicza zatoka Kabira, przypominająca bardziej Tajlandię niż Japonię, nurkowanie z mantami, rajskie plaże z cudownymi zachodami słońca i pobliska wyjątkowa wyspa Taketomi, to największe atrakcje wyspy Ishigaki, położonej w najbardziej wysuniętej na południe prefekturze Japonii – niezwykłej Okinawie. 

Po 6 latach życia w tropikach i odkrywania pięknych plaż i lasów Azji Południowo-Wschodniej nie miałam zbyt wielkich oczekiwań co do tej wyspy. A jednak Japonia zaskoczyła mnie po raz kolejny, wyspa Ishigaki to prawdziwy raj tropików.

Najciekawsze miejsca na wyspie Ishigaki i sposoby na to, jak najlepiej cieszyć się naturalnym pięknem wyspy, stanowią główną treść tego artykułu. Serdecznie zapraszam!

Tropikalna wyspa Ishigaki to świetne miejsce zarówno na aktywny wypoczynek, jak i relaks. Można tu:

  • pływać i nurkować przy pięknej rafie koralowej z mnóstwem kolorowych ryb;
  • jeździć przez wiecznie zielone, gęste, tropikalne lasy;
  • spacerować po gaju palmowym;
  • delektować się wspaniałymi widokami na zatokę; 
  • wypoczywać na rajskiej plaży. 

Co więcej, Ishigaki stanowi bramę wjazdową na wyspę Taketomi, co jest wystarczającym powodem, by tu przyjechać. Taketomi to jedyne w swoim rodzaju miejsce, w którym doświadczycie tradycyjnej kultury Riukiu, a także odpoczniecie na prawdziwie rajskiej plaży. Będąc na wyspie Ishigaki, nie czujesz się jak w Japonii. Nic dziwnego, wyspa ta oddalona jest od Tajwanu o jedyne 300 km, a odległość od Tokio wynosi prawie 2000 km. Jest to druga co do wielkości wyspa Archipelagu Yaeyama, który stanowi część grupy Wysp Riukiu. Położenie i dzika natura wyspy Ishigaki czyni ją fantastycznym miejscem na ucieczkę od tętniących życiem miast w Japonii. Wyspa jest raczej niewielka (~225 km², co stanowi ~30% powierzchni Singapuru lub, jak kto woli, ~85% powierzchni Gdańska) i raczej słabo zaludniona (mniej niż 50 000 mieszkańców). Niemniej jednak znajduje się tu mnóstwo ciekawych miejsc do zobaczenia.

Kiedy najlepiej jest przyjechać na wyspę Ishigaki i jak długo zostać?

Każda pora roku jest dobra, by tu przyjechać. Postarajcie się jedynie uniknąć pory deszczowej (maj-czerwiec). Panuje tu klimat tropikalny, co oznacza, że ​​nawet w najzimniejsze miesiące nadal jest przyjemnie ciepło. Temperatura oscyluje wtedy wokół 20°C. Najlepszą porą, by cieszyć się słońcem i kąpielą w szmaragdowym oceanie jest lato (lipiec – sierpień).

Przyjechałam na Ishigaki w sierpniu, niebo było błękitne, a woda w morzu ciepła – idealne warunki na plażę!    Pomimo iż spędziłam na Ishigaki cały tydzień, chętnie tu wrócę, gdy tylko nadarzy się okazja. Wydaje mi się, że 4-5 dni to zalecane minimum, aby zobaczyć wszystkie główne atrakcje na wyspie. Lot na weekend na Ishigaki może i brzmi fajnie, ale zdecydowanie jest to zbyt mało czasu.

3 sposoby, by cieszyć się pięknem natury na wyspie Ishigaki

I. Zamieszkaj w wiosce Kabira

5 minut spacerem do tak pięknej plaży? Tak, jeśli zatrzymasz się w wiosce Kabira.

By najlepiej wykorzystać otaczające piękno natury i jak najmniej spędzić czasu na dojazdach, czy w mieście, najlepiej jest zatrzymać się w wiosce Kabira, a nie w głównym mieście Ishigaki. Strategiczna lokalizacja wioski jest jej największym atutem. Znajduje się blisko głównych atrakcji Ishigaki: zatoki Kabira, plaży Yonehara, gaju palmowego oraz najsłynniejszych miejsc do nurkowania i snorkelingu.

Okolice Kabira to tropikalny raj dla miłośników przyrody. Znajdziecie tu piękne plaże z białym piaskiem, a jednocześnie wszędzie wdziera się w życie oszałamiająca bujna zieleń. W Kabirze poczujecie się bardziej jak w Azji Południowo-Wschodniej niż w Japonii. Może się tu zdarzyć, że mały gekon odwiedzi Wasz pokój, a najbliższy sklep spożywczy znajdować się będzie w odległości 5 km. Jest to jednak najlepsze miejsce na ucieczkę od zgiełku wielkiego miasta. Wioska Kabira nie jest na pewno idealną lokalizacją dla wszystkich, nie ma tu tak dużo sklepów i restauracji jak w mieście Ishigaki. Jeśli jednak kochacie przyrodę i nie są Wam straszne małe niewygody, związane z przebywaniem w jej bliskości, pokochacie Kabirę!

Pobyt w wiosce Kabira da ci szansę na poznanie okolicznych dzikich plaż i...
...innych ukrytych skarbów. Moc natury czuć tu wszędzie!

Zamieszkałam w bungalowie w pensjonacie Iriwa, który z całym sercem mogę polecić. Zajrzyjcie na oficjalną stronę  lub na Booking.com

Iriwa Guesthouse Wyspa Ishigaki
Tropikalny raj - wyspa Ishigaki.
Iriwa Guesthouse Bungalow
Pokochałam mój bungalow z zewnątrz...
Iriwa Guesthouse Bungalow relaks
...i w środku.

II. Wypożycz skuter

Ishigaki Island on a scooter – a tropical paradise in Japan
Elektryczne skutery Go Share są naprawdę świetne!

Warto jest wypożyczyć skuter, gdyż daje on dużo swobody, a jazda po wyspie sama w sobie jest niezwykle przyjemna! To najlepszy sposób na poznanie wszystkich jej zakątków. Ishigaki można zwiedzić, przemieszczając się lokalnym autobusem, niestety, nie jeździ on zbyt często. Oczywiście, istnieje również opcja wypożyczenia samochodu. Ale skoro nie ma w Japonii wielu miejsc, gdzie można jeździć na skuterze po tropikalnej wyspie z wiatrem we włosach, a drogi są tu w dobrym stanie, może więc skusicie się na skuter?

Elektryczne skutery Go Share, dostępne na wyspie Ishigaki, są niezwykle wygodne i całkiem niedrogie! Są przyjazne dla środowiska i nie musicie martwić się o benzynę. Baterie ładuje się z łatwością w wyznaczonych punktach we wszystkich popularnych miejscach na wyspie. Personel Go Share mówi doskonale po angielsku, co nie jest czymś, co spotyka się często w Japonii. 

Oficjalną stronę Go Share znajdziesz pod tym linkiem.

Elektryczne skutery Go Share - wyspa Ishigaki
Wymiana akumulatorów jest łatwa i zajmuje tylko kilka sekund.
Elektryczne skutery Go Share - wyspa Ishigaki
Parkowanie skutera tuż przed plażą jest bardzo wygodne.

III. Skosztuj lokalnych produktów - najlepiej na plaży!

Kolacja w Sunset Beach - Wyspa Ishigaki
Kolacja w Sunset Beach została podana.

Będąc w mieście, odwiedźcie JA Farmers Market Yaeyama. To najlepsze miejsce na zakup lokalnych owoców i warzyw, a także miejscowego nabiału i ciekawych przekąsek i słodyczy. Lokalna kuchnia to przecież ważna część podróży, prawda? Co więcej, kupując lokalne produkty wspieracie lokalną gospodarkę. Okinawa jest jedną z biedniejszych prefektur w Japonii, co warto wziąć pod uwagę, robiąc zakupy na wyspie Ishigaki.

Japonia znana jest z szerokiej gamy dań gotowych do spożycia, w tym bento box, czy świeżego sushi dostępnego w supermarketach. Jeśli chcecie więc cieszyć się zachodem słońca na plaży w spokoju (plaża Sukuji w pobliżu zatoki Kabira to świetna miejscówka na zachód słońca) lub po prostu nie martwić się o głód po wielogodzinnej kąpieli w krystalicznej wodzie, zabierzcie ze sobą na plażę koniecznie coś do jedzenia. Kulki ryżowe (onigiris), czy bardzo popularne w prefekturze Okinawy kanapki ryżowe (onigirazu) stanowią świetną przekąskę. Plaże w Ishigaki są raczej dzikie, nie znajdziecie tu restauracji i barów, a zachody słońca są wspaniałe. Warto jest więc wcześniej pomyśleć o zakupach.

Lunch na plaży w zatoce Kabira.
Lunch na plaży w zatoce Kabira.
Sunset Beach -  wyspa Ishigaki
Nowy dzień, nowa plaża. Przygotowania do kolacji w toku.

Co robić na wyspie Ishigaki?

#1. Zatoka Kabira

Wyspa Ishigaki  - Zatoka Kabira
Czy to naprawdę Japonia? Zatoka Kabira z tarasu widokowego.

Pierwszym obrazkiem, jaki zobaczycie po wpisaniu w Google hasło Ishigaki, będzie z pewnością panoramiczny widok na przepiękną zatokę Kabira, położoną na północy wyspy. Chociaż pływanie w zatoce jest zabronione, gdyż jest ona nieduża i byłoby to trochę niebezpieczne, biorąc pod uwagę liczbę łodzi zacumowanych na plaży, nie będziecie się tu nudzić. Najpopularniejszą atrakcją jest 30-minutowa wycieczka łodzią ze szklanym dnem po zatoce. Sama z tej opcji nie skorzystałam, bo wolę odkrywać podwodny świat podczas snorkelingu niż pokładu łodzi, ale może to coś dla Was? 

W zatoce Kabira, moim zdaniem, należy koniecznie: 

  • pospacerować po niezwykłej białej plaży; 
  • wejść na taras widokowy, by rozkoszować się widokiem szmaragdowych wód zatoki;
  • zjeść pyszne lody firmy Blue Seal.
Lody Blue Seal- Zatoka Kabira
Takie lody...
Zatoka Kabira plaża
... na takiej plaży. Jestem w raju 🙂

Blue Seal to lokalna marka założona w 1948 roku w jednej z amerykańskich baz wojskowych na wyspie Okinawa. Przy wejściu do Zatoki Kabira znajdują się 2 lodziarnie. Nie da rady ich przegapić. Moje ulubione smaki to te pozyskiwane z lokalnych składników: trzcina cukrowa, która jest największą uprawą w regionie, słone ciasteczka z Okinawy, sorbet shiquasa, czyli z małej zielonej cytryny uprawianej na Okinawie i na Tajwanie oraz prawdopodobnie zwycięzca, słonomleczny lód z automatu (Salty Milk Soft Serve). Aż trudno w to uwierzyć, że na Okinawie produkuje się aż 150 rodzajów soli!

#2. Wyspa Taketomi

Wyspa Taketomi, położona zaledwie 15 minut promem od Ishigaki, jest bardzo wyjątkowa. Pomimo niewielkich rozmiarów – całkowita powierzchnia wyspy to tylko 5,5 km² – jest tu wiele do zobaczenia!

Tradycyjna wioska Ryukyu

Wyspa Taketomi - Shisa - Wyspa Ishigaki

Odkąd jakiś czas temu zobaczyłam zdjęcie tradycyjnej wioski Taketomi, gdzie po brukowanej piaskiem ulicy powoli sunął wóz ciągnięty przez wodnego bawoła, wiedziałam, że muszę tu koniecznie przyjechać. Miejsce to różniło się od wszystkiego, co wcześniej widziałam i kojarzyłam z Japonią!

Spacer po wiosce jest jak podróż w czasie. Fantastycznie zachowaną architekturę Ryukyu można dostrzec w każdym jej zakątku. Czerwone dachówki, rzeźby shisy chroniące przed złymi duchami ustawione przed domami, ogrodzenia z korala, kwiaty hibiskusa i bananowce posadzone przy ulicach, to piękny krajobraz wioski Taketomi.

I to nie koniec atrakcji. Na Taketomi można wybrać się na 30-minutową przejażdżkę tradycyjnym bawolim wozem po uliczkach tej malowniczej wioski.

Chociaż przejażdżka była ciekawa, byłaby ona na pewno jeszcze bardziej niezapomnianym przeżyciem, gdybym mogła zrozumieć historyjki i piosenki, którymi dzielił się z nami woźnica. Jeśli nie macie wystarczająco dużo czasu, a Wasz japoński do zaawansowanych jeszcze nie należy, możecie, moim zdaniem, pominąć przejażdżkę wozem. Mam tylko nadzieję, że podczas zwiedzania wioski uda Wam się dostrzec taki tradycyjny wóz na drodze. 

Prawdziwie rajska plaża - Kondoi Beach

Wyspa Taketomi - Wyspa Ishigaki

Plaża Kondoi to najbardziej spektakularna plaża na wyspie Taketomi. Biały piasek, spokojna woda o nieprzeciętnym szmaragdowym kolorze i parasole chroniące przed słońcem do wypożyczenia, sprawiają, że jest to świetne miejsce na relaks. Ja tak właśnie wyobrażam sobie plaże na Malediwach. Nie przesadzam, jest tu naprawdę bosko!

Plaża Kondoi - Wyspa Taketomi

Najlepszym sposobem na zwiedzanie Taketomi jest rower, który można z łatwością wypożyczyć w wielu miejscach na wyspie. Chociaż jest ona niewielka i nadaje się wspaniale na jednodniową wycieczkę z Ishigaki, bardzo chciałabym kiedyś spędzić noc w Taketomi. Wieczorny spacer po wiosce, gdy większość turystów odpłynęła już na Ishigaki, musi być magiczny. Mam nadzieję, że pewnego dnia tak zrobię.

Taketomi to tylko jedna z wielu wysp wokół Ishigaki, na którą można dotrzeć promem. Jeśli macie wystarczająco dużo czasu, możecie również wybrać się na większą wyspę Iriomote lub jakąkolwiek mniejszą, mniej uczęszczaną wysepkę. Na pewno będzie pięknie!

Prom z Ishigaki
Podróż promem na wyspę Taketomi zajmuje tylko 15 minut!
W drodze na wyspę Taketomi
A kolor wody widziany z promu jest fantastyczny.

#3. Yonehara: plaża i palmowy gaj

Plaża Yonehara

Plaża Yonehara - Wyspa Ishigaki

To moja ulubiona plaża do snorkelingu na wyspie Ishigaki. Po wejściu do wody natychmiast otoczą Was niezliczone kolorowe ryby. Chociaż jest to bardzo popularna plaża, dzięki swoim całkiem sporym rozmiarom każdy znajdzie tu dla siebie miejsce. Należy jednak wziąć pod uwagę fakt, że byłam na Ishigaki podczas pandemii, gdy było tu znacznie mniej turystów niż zazwyczaj.

Warto sprawdzić czas przypływów i odpływów, gdyż podczas odpływu snorkeling jest nieco utrudniony. Jeśli jednak jesteś dobrym pływakiem, zawsze możesz popłynąć dalej od brzegu na głębsze wody, gdzie podwodny świat jest jeszcze piękniejszy. Ilość i różnorodność ryb oraz magia rafy koralowej jest tam naprawdę niesamowita. Ale to właśnie tu pojawiają się silne i niebezpieczne prądy. Więc trzeba uważać.

Plaża Yonehara - Wyspa Ishigaki
W Japonii plaże są dość czyste, ale... na plaży Yonehara i tak zebrałam dużo plastiku.
Wyspa Taketomi
Natomiast ta kupa plastiku to znalezione "skarby" na plaży Kondoi na wyspie Taketomi.
Wyspa Taketomi
Zapasowa plastikowa torba bardzo ułatwia zbieranie śmieci.

Zaletą plaży Yonehara jest jej dostępność. Nie trzeba przedzierać się przez krzaki, by na nią dotrzeć, co czasami, uwierzcie mi, jest konieczne, w przypadku bardziej dzikich plaż na wyspie Ishigaki. Parkowanie motocykla jest bezpłatne, a samochód kosztuje 500 JPY. Co więcej, plaża i parking nie są zamykane o 17:00, jak to czasem w Japonii bywa, więc można na niej zostać tak długo, jak tylko chcecie. Tuż przed wejściem na plażę znajduje się mały sklep z napojami (w tym zimnym piwkiem), przekąskami i wypożyczalnią sprzętu do snorkelingu. Oczywiście, jest też toaleta i prysznice. Na Yonahara jest wszystko, czego plażowiczom potrzeba!

Palmowy gaj Yonehara

Yonehara Palm Grove -  Wyspa Ishigaki

Dojazd samochodem z plaży Yonehara do palmowego gaju (Yonehara Palm Grove) zajmuje mniej niż 5 minut. Więc naprawdę warto, zwłaszcza że jest to najlepsze miejsce, by zobaczyć palmy Yaeyama, które są endemicznym gatunkiem dla wysp Ishigaki i Iriomote. Choć wybudowana dla turystów wygodna promenada jest bardzo krótka – to mniej niż 10 minut spaceru – wystarczy, by poczuć się jak w dżungli.

Warto tu przyjechać choćby tylko po to, by napić się świeżego soku w popularnym sklepiku przy wejściu do palmowego lasu. Ja piłam dwa razy ten sam sok, bo taki był pyszny – mieszanka shiquasy i ananasa. Mniam!

#4. Pływanie z mantami w Zatoce Kabira

Nurkowanie w Zatoce Kabira

Wody przybrzeżne wyspy Ishigaki są najlepszym miejscem w Japonii, aby zobaczyć manty. Te najbardziej znane miejsca do nurkowania („Manta Scramble” i „Manta City Point”) znajdują się w zatoce Kabira. Największe szanse na spotkanie z mantami występują od czerwca do października.

Piękna Zatoka Kabira z innej perspektywy...
Nurkowanie w zatoce Kabira
...z łodzi dla nurków!

Pomimo że podczas nurkowania w sierpniu nie spotkałam żadnej manty w „Manta Scramble” i tak było cudownie! Niesamowita topografia podwodnego terenu, pięknie odrastająca rafa koralowa po jej poważnym blaknięciu w 2016 roku i obfitość ryb sprawiły, że było warto nawet bez zobaczenia mant. Z informacji miejscowych mieszkańców wynika, że w poprzednich latach brak mant podczas nurkowania w zatoce w sezonie letnim był prawie niemożliwy, ale rok 2021 jest o wiele mniej szczęśliwy. Czy to z powodu pandemii? Czy manty boją się koronawirusa? Mam nadzieję, że wkrótce do Zatoki Kabira wrócą.

Nurkowanie w zatoce Kabira

Gorąco polecam nurkowanie ze szkołą nurkowania Prime Scuba. Oferowane ceny są raczej standardowe w większości szkół na Ishigaki. Należy zapomnieć o niedrogim nurkowaniu w Azji Południowo-Wschodniej, Japonia jest dość droga. Skoro ceny są podobne, dlaczego w takim razie wybrać Prime Scuba? Cóż, to najlepsza opcja dla tych, którzy nie mówią po japońsku. Strona jest w języku angielskim, komunikacja e-mailowa również przebiegła płynnie po angielsku, a instruktor nurkowania biegle władał językiem angielskim.

Cena za 3 nurkowania, w tym wypożyczenie sprzętu: 24 000 JPY (~220 USD / 830 PLN).  

Zajrzyj na oficjalną stronę Prime Scuba  TUTAJ.

Snorkeling, czyli nurkowanie z rurką w Zatoce Kabira

Manta - Wyspa Ishigaki

Jeśli nie jesteś certyfikowanym nurkiem, nie martw się, nadal możesz spotkać niezwykłe manty. Stacje czyszczące, często przez nie odwiedzane, znajdują się na płytkich wodach w Zatoce Kabira. Dlatego też możecie wokół takich miejsc spróbować snorkelingu. W ten właśnie sposób zobaczyłam pierwszą mantę w Japonii i na stan obecny ostatnią (to ta na zdjęciu :)), ale z niecierpliwością czekam na więcej takich spotkań. 🙂

W tym celu należy wybrać się na wycieczkę snorkelingową z jedną z lokalnych firm, która zabierze Was w odpowiednie miejsce łódką. Ja wybrałam szkołę nurkowania Umicoza, dogodnie zlokalizowaną w pobliżu zatoki Kabira. Cena nurkowania z rurką była konkurencyjna, a pani, która odebrała słuchawkę, mówiła bardzo dobrze po angielsku. Dzięki Umicoza zobaczyłam mantę, więc jestem bardzo zadowolona z ich usług. Ale wiadomo, gwarancji co do spotkań z mantami nikt Wam nie da. Potrzeba też trochę szczęścia 🙂

Cena za 2,5-godzinną wycieczkę (w tym czas transportu) i za wypożyczenie sprzętu: 6600 JPY (~60 USD / 230 PLN).

Zajrzyj na oficjalną stronę Umicoza Diving School TUTAJ.

#5. Półwysep Hirakubo

Półwysep Hirakubo - główna droga
Główna droga na półwyspie Hirakubo jest idealna na skuter!

Półwysep Hirakubo leży na północno-wschodniej stronie wyspy Ishigaki. Jest on oddalony dość daleko zarówno od miasta Ishigaki, jak i Zatoki Kabira (~35 km od obu), ale warto tu przyjechać ze względu na piękne, zróżnicowane krajobrazy. Sam przejazd przez półwysep daje świetną okazję do poznania mniej uczęszczanych i zamieszkałych części wyspy. Z powodu deszczu nie byłam w stanie zobaczyć wszystkiego, co chciałam. Może następnym razem? Oto, co warto na półwyspie Hirakubo zobaczyć.

Sunset Beach

Najpopularniejsza plaża na półwyspie Hirakubo. Posiada duży parking, są tu także płatne toalety i prysznice. Spokojna woda i zamontowane wokół kąpieliska sieci chroniące przed meduzami sprawiają, że plaża ta jest bardzo bezpiecznym miejscem do kąpieli. Ja jednak Sunset Beach się nie zachwyciłam. Jak sama jej nazwa wskazuje, dzięki położeniu od strony zachodniej jest to świetne miejsce na podziwianie zachodu słońca. Szkoda tylko, że ​​parking i toalety otwarte są jedynie do 17:00, po czym plażowicze proszeni są o opuszczenie plaży.

Sunset Beach Wyspa Ishigaki -  sieci chroniące przed meduzami
Sunset Beach Wyspa Ishigaki -  sieci chroniące przed meduzami

Sunset Beach

Najpopularniejsza plaża na półwyspie Hirakubo. Posiada duży parking, są tu także płatne toalety i prysznice. Spokojna woda i zamontowane wokół kąpieliska sieci chroniące przed meduzami sprawiają, że plaża ta jest bardzo bezpiecznym miejscem do kąpieli. Ja jednak Sunset Beach się nie zachwyciłam. Jak sama jej nazwa wskazuje, dzięki położeniu od strony zachodniej jest to świetne miejsce na podziwianie zachodu słońca. Szkoda tylko, że ​​parking i toalety otwarte są jedynie do 17:00, po czym plażowicze proszeni są o opuszczenie plaży.

Hirakubo Beach

Moja ulubiona plaża w tej części wyspy, popularna raczej wśród miejscowych niż turystów. Malownicza zatoczka i niesamowity zachód słońca. Plaża znajduje się zaledwie 2 km od Sunset Beach. Nie ma tu ani toalet, ani godzin zamknięcia. Przy drodze stoi jedynie automat z napojami. Problemem może być tu znalezienie miejsca parkingowego, ale jeśli podróżujecie na skuterze, nie trzeba się o to martwić 🙂

  • Punkt obserwacyjny Tamatorizaki – Bardzo popularny punkt widokowy oferujący malownicze widoki na wyspę. Zadaszona platforma, z której wspaniale widać krystaliczny błękit wody, rafę koralową i bujną zieleń wyspy.
  • Latarnia morska Hirakubo – Biała malownicza latarnia morska położona na najbardziej wysuniętym na północ krańcu wyspy Ishigaki – przylądku Hirakubo.
  • Góra Nosoko, zwana również Mape (282 m) – Na szczyt prowadzą dwa szlaki. Krótsza ścieżka zajmuje mniej niż 30 minut. Sama na szczyt z powodu kiepskiej pogody, niestety, nie zawędrowałam. Widok ze szczytu uważany jest za spektakularny, ale podczas deszczu na szlaku jest dość ślisko.

Mam nadzieję, że spodobały Wam się atrakcje Ishigaki i mój artykuł pomoże Wam w organizacji wyjazdu. Dla mnie Ishigaki pozostanie miejscem szczególnym chyba na zawsze <3 

Dodaj komentarz